Infraroodfotografie

"Infrarood fotografie? Daar heb ik nog nooit van gehoord." Maar je hebt het bijna zeker al eens gezien zonder te beseffen dat het om infraroodfotografie gaat. Fotograferen in het infraroodbereik geeft een kenmerkende "look". Groen gebladerte wordt intens helder, een blauwe lucht wordt veel donkerder afgebeeld en de huidskleur van de geportretteerden verandert in blauwe pastelkleuren. Bij infraroodlandschapsfotografie winnen de motieven aan contrast en glans, niet in de laatste plaats omdat infraroodbeelden vaak een mystiek en mysterieus effect hebben. Maar wat houdt het fotograferen van het onzichtbare in?

Het spectrum en onze ogen

Het deel van het elektromagnetische spectrum dat we met onze ogen kunnen zien, is zeer beperkt. Onze waarneming vindt plaats tussen ongeveer 400 nm (violet) en ongeveer 700 nm (rood) golflengte, de rest blijft helaas verborgen. Direct grenzend aan het zichtbare bereik (ook bekend als het VIS-bereik) ligt het nabije ultraviolette en infrarode bereik.

Hoewel er eigenlijk nauwelijks verschillen te verwachten zijn door de nabijheid van het zichtbare (VIS) bereik, bewijzen de beeldresultaten het tegendeel. Planten reflecteren het licht bijna volledig in deze spectrale bereiken om oververhitting en weefselschade als gevolg van zonnestraling te voorkomen. Het resultaat is dat plantenvegetatie op IR-beelden zeer helder tot wit lijkt. Dit effect kan niet worden berekend met een filter in post-processing, omdat een groene jumper wit gewoon zou vervormen.

Om deze spectrale bereiken zichtbaar te maken voor onze ogen, hebben we een hulpmiddel nodig. De beeldsensoren van alle commercieel verkrijgbare digitale camera's zijn over het algemeen goed geschikt om het nabij-infrarood of UV vast te leggen. Het is alleen de fabriekstoestand waarin een camera wordt gekocht die het extreem moeilijk of zelfs onmogelijk maakt om infrarood te fotograferen. Welke opties er zijn voor digitale infraroodfotografie kun je vinden in de Technologie.

Beeldeffect van infraroodbeelden

Het vastleggen van het onzichtbare heeft zeker zijn eigen aantrekkingskracht. Objectief bekeken laten IR-beelden soms heel andere oppervlaktestructuren zien en de beelden worden vaak helderder en contrastrijker. Het meest opvallende kenmerk van infraroodfotografie is waarschijnlijk het lichtgekleurde gebladerte. Naast het zogenaamde houteffect valt op dat de lucht en het water veel donkerder zijn. Vaak kan, vooral in combinatie met wollige wolken, een heel mooi contrast worden bereikt in de lucht.

IR-foto's lijken vaak contrastrijk, niet in de laatste plaats omdat veel foto's zijn genomen in fel middaglicht. Desondanks zijn schaduwen en hooglichten goed gedefinieerd. Het gebladerte in een landschap werkt als een grote reflector en zorgt ervoor dat er zelfs in de schaduw van bomen nog voldoende licht beschikbaar is. Onmiskenbare stemmingen kunnen gemakkelijk worden gecreëerd met infraroodfotografie. Een bekend landschap komt in een heel nieuw licht te staan.

De meeste infraroodfotografen houden zich bezig met landschapsfotografie, maar de toepassing beperkt zich hier natuurlijk niet toe. Iedereen die zich aan IR-portretfotografie waagt, merkt al snel dat de menselijke huid een lichte en zachte teint krijgt. Dit is een populair effect, niet alleen bij trouwfotografen.

Infraroodbeelden in kleur

Infrarood fotograferen betekent niet altijd zwart-wit fotograferen. Afhankelijk van het gebruikte filter kunnen kleurenfoto's van infrarood worden gemaakt met zeer gevarieerde en indrukwekkende (valse) kleuren. Zodra niet alleen zuiver infrarood licht boven 830 nm de camerasensor raakt, maar ook een mengsel van golflengtes uit het zichtbare spectrale bereik, wordt er kleurinformatie gecreëerd in het digitale beeld. Dit is natuurlijk 100 % kunstmatig en heeft niets te maken met de werkelijke aard van infrarood licht. Toch kan dit soort "artefacten" worden gebruikt om adembenemende sferen vast te leggen.

Dergelijke kleuren met gele of zelfs rode bladeren komen echter niet rechtstreeks uit de camera; er is meestal enige nabewerking nodig. Meer informatie over de verwerkingsstappen is te vinden op op de laatste pagina van deze gids Samengevat. Met aanzienlijk minder nabewerking is de Infrablauw Filter naar het doel.